မြန္ဂို အင္ပါယာ ( ဇာတ္သိမ္း )

ကူဗလိုင္ခန္

ကူဗလိုင္ခန္ ( 1216 - 1294 ) သည္  တူလီ ဧ။္ ဒုတိယ သားၿဖစ္ၿပီး ကမာၻ႔အေရွ႔ဘက္ တစ္လႊားတြင္ တန္ခိုး ၾကီးမား ခဲ႔ေသာ မြန္ဂို ဘုရင္ ဂ်န္ဂစ္ခန္ဧ။္ ေၿမးၿဖစ္သည္။ ငယ္စဥ္ကပင္
အစ္ကိုၿဖစ္သူ မန္ဂူ ဧ။္ လက္ေအာက္တြင္ စစ္မႈထမ္းခဲ႔ကာ တရုတ္ႏိုင္ငံ အေနာက္ပိုင္း ေဒသမ်ားကို တိုက္ခိုက္ သိမ္းယူ

ခဲ႔ေလသည္။ မန္ဂူ ဘုရင္ ကြယ္လြန္ေသာအခါ ( 1260 ) ၿပည္႔ႏွစ္တြင္ မြန္ဂို မင္းေဆြမင္းမ်ဳိး တို႔ ဧ။္ အစည္းေ၀းၾကီးက သူ႔အား ခန္ မင္းၾကီး အၿဖစ္ တင္ေၿမွာက္ ၾကေလသည္။

ခန္မင္းၾကီးမွာ လက္ရံုးရည္ ႏွလံုးရည္ ႏွင္႔ ၿပည္႔စံုၿဖစ္ရ်္ အဖိုးၿဖစ္သူ ဂ်န္ဂစ္ခန္ ဧ။္ ရည္ရြယ္ခ်က္ အတိုင္း တရုတ္ႏိုင္ငံ တစ္ခုလံုးကို သိမ္းသြင္းလိုေသာ ဆႏၵ ၿပင္းၿပခဲ႔သူ ၿဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ ဆြန္ ဘုရင္ တို႔ဧ။္ ပိုင္နက္ၿဖစ္ေသာ တရုတ္ႏိုင္ငံ ေတာင္ပိုင္းကို တစ္စ တစ္ စ တိုက္ခိုက္သိမ္းသြင္း ခဲ႔ရာ

ေနာက္ဆံုးတြင္ ကူဗလိုင္ခန္ မွာ တရုတ္ႏိုင္ငံ တစ္ခုလံုးဧ။္ ဘုရင္ ၿဖစ္လာခဲ႔ေလသည္။

ခန္ မင္းၾကီးသည္ ၿမိဳ႕ေတာ္ကို ကယ္ရမ္ကိုးရမ္း မွ တရုတ္ႏိုင္ငံ တံတိုင္းၾကီး အတြင္းရွိ ယခု ပီကင္း ၿမိဳ႔ ရွိရာ ေနရာသို႔ ေၿပာင္းေရႊ႕ခဲ႔ေလသည္။ ၿမိဳ႕ေတာ္ အသစ္မွာ ေလးေထာင္႔ ေၿမကြက္ေပၚတြင္ တည္ရွိၿပီး အက်ယ္အ၀န္း ( 18 ) မိုင္ ခန္႔ ရွိေလသည္။ ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ အလြန္ခမ္းနား ၾကီးက်ယ္ လွ သၿဖင္႔ ႏိုင္ငံၿခားသားမ်ားကပင္ အထူးခ်ီးမႊမ္း ေရးသား ခဲ႔ၾကေလသည္။ ထို ၿမိဳ႕ေတာ္ကို တိုင္တူး ဟု သမုတ္ရ်္ ရံုးေတာ္ၾကီး ဟု အနက္ ရေလသည္။ အေနာက္တုိင္းသား တုိ႔ကမူ ခန္ဗာလီ (သို႔ ) ခန္မင္း ၾကီးဧ။္ ၿမိဳ႕ေတာ္ဟု ေခၚေ၀ၚၾကေလသည္။ ထုိ ၿမိဳ႕ေတာ္ ဧ။္ ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားပံုကို ခန္ မင္းၾကီး ထံတြင္ ( 17 ) တိုင္တိုင္ အမႈထမ္းခ႔ဲဖူးေသာ ဗင္းနစ္ ၿမိဳ႕သား မာကိုပိုလိုက မွတ္တမ္းတင္ထား ခဲ႔ေလ သည္။ ( 18 ) ရာစုတြင္ အဂၤလိပ္ ကဗ်ာဆရာၾကီး ကိုးလားရစ္ က ( 54 ) ေၾကာင္းေသာ ကဗ်ာ ၿဖင္႔ ခ်ီးမႊမ္းခန္း ၿပဳခဲ႔ေသးသည္။

ခန္မင္းၾကီးသည္ မဟာယန ၀ါဒီ တစ္ေယာက္ၿဖစ္ေသာ္လည္း တရုတ္ယဥ္ေက်းမႈ ႏွင္႔ ထံုးတမ္း စဥ္ လာမ်ားကို ေလးစားခ႔ဲေလသည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး က႑မ်ားတြင္လည္း တရုတ္ လူမ်ဳိးအမ်ားအၿပားကို ခန္႔ထား ခဲ႔ၿပန္ေသးသည္။ ( 1263 ) ခုနွစ္တြင္ တရုတ္လူမ်ဳိးမ်ား အေလးၿမတ္ထားေသာ ဘိုးဘြား ဗိမာန္ ေခၚ ေက်ာင္းေဆာင္ၾကီးကို ယန္ခ်င္ ၿမိဳ႔တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ႔ေလသည္။ ( 1279 ) ခုႏွစ္တြင္ ၿမိဳ႕ေတာ္ ဧ။္ အေရွ႔ေတာင္ ဘက္တြင္ နကၡတ္တာရာမ်ားၾကည္႔ရႈ႔ ႏိုင္ရန္ ေမ်ွာ္စင္ၾကီး တစ္ခုကို တည္ေဆာက္ေပးခဲ႔ၿပန္သည္။ ထို႔အၿပင္ ခန္ မင္းၾကီးသည္ တရုတ္လူမ်ဳိးမ်ား အထြက္ၿမတ္ ထား ေသာ ကြန္ၿဖဴးရွပ္ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးကို ၿမိဳ႕ေတာ္ အသစ္ၾကီးအတြင္းတြင္ ေဆာက္လုပ္ေပးခဲ႔သည္႔ အၿပင္ ကြန္ၿဖဴးရွပ္ ေဆြေတာ္ မ်ဳိးေတာ္ မ်ားအတြက္ နယ္ ( 2 ) နယ္ ကိုလည္း လက္ေဆာင္အၿဖစ္ ေပးအပ္ခဲ႔ေသးသည္။ ၄င္းအၿပင္ ယန္ခ်င္ၿမိဳ႕ ႏွင္႔ ပင္ယန္ ၿမိဳ႕မ်ားရွိ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းၾကီး ႏွစ္ ေက်ာင္းကိုလည္း ခုိင္ၿမဲေအာင္ တည္ေဆာက္ ၿပဳၿပင္ေပးခဲ႔ ေသးသည္။

ႏိုင္ငံေတာ္ အတြင္း ကူသန္းေရာင္း၀ယ္မႈ လြယ္ကူေစရန္ ၿမင္း ေပါင္း ( 2 ) သိန္း ပါေသာ စာပို႔ စနစ္ ကို လည္းေကာင္း ၊ တည္းခိုရန္ အခန္းေပါင္း တစ္ေသာင္းကိုလည္း တီထြင္ ၿပဳလုပ္ေပးခဲ႔ၿပန္သည္။ 

ၿမိဳ႕ေတာ္ ႏွင္႔ ေရလမ္းခရီး ဆက္သြယ္မႈ လြယ္ကူေစရန္အတြက္ တူေၿမာင္းမဟာ ၾကီးကိုလည္း အသစ္ ထပ္မံ ေဖာက္လုပ္ခဲ႔ေလသည္။ ေဖာက္ကားေရာင္း၀ယ္မႈ အခက္ခဲ မရွိေစရန္အတြက္ ေငြ စကၠဴမ်ားကို ထုတ္ေ၀ ခဲ႔ ေသးသည္။ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္မႈကို အထူးအားေပးခဲ႔သၿဖင္႔ ပိုးထည္ လုပ္ငန္း ႏွင္႔ ေရႊေတာင္႔ လုပ္ငန္းတို႔မွာ မ်ားစြာ တိုးတက္ ေကာင္းမြန္ လာခဲ႔ေလသည္။ မင္းၾကီး သည္ စာေပပညာ ရပ္မ်ားကိုလည္း အားေပးခဲ႔ၿပီး တိဗက္လူမ်ဳိး လာမား ဘုန္းၾကီး မတီဒ၀တ္ရွား ဆိုသူအား စာေပအကၡရာ အသစ္ တီထြင္ ေစခဲ႔ေလသည္။

ပါရွားလူမ်ဳိး ဂ်မား အာလာဒင္ ဆိုသူအား ေခတ္မွီ ၿပကၡဒိန္ ၿပဳလုပ္ရန္ တာ၀န္ ေပးခဲ႔ ၿပန္သည္။ အၿခား ပညာရွင္ မ်ားအားလည္း မြန္ဂိုတို႔ဧ။္ သမိုင္းကို ေရးသားၿပဳစု မွတ္တမ္း တင္ေစခဲ႔ ေလသည္။ ( 1269 ) ခုႏွစ္တြင္ ၀ီး၀ူး၀ါး စာလံုးမ်ားၿဖင္႔ စာေရးနည္းကို ပယ္ဖ်က္ရ်္ စာေရးနည္း စနစ္သစ္ကို ေပးအပ္ခဲ႔ေလသည္။  ထုိ႔အၿပင္ မဟာယန ဘာသာကို ႏိုင္ငံေတာ္ ဘာသာအၿဖစ္ အသိမွတ္ ၿပဳခဲ႔ ေလသည္။

ကူဗလိုင္ခန္ လက္ထက္တြင္ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားမွ သာသနၿပဳ ႏွစ္ဦး ေရာက္ရွိလာၿပီး တစ္ဦးမွာ မြန္တီေကာ္ဗီ အရပ္မွ ဂၽြန္ ဆိုသူၿဖစ္ၿပီး က်န္တစ္ဦးမွာ ေပၚဒႏိုနီ အရပ္မွ အိုဒိုးရစ္ ဆိုသူ ၿဖစ္ေလ သည္။ မင္းၾကီးသည္ ထုိ ႏွစ္ဦးအား ေလးေလးစားစားထားရ်္ ခရစ္ယန္ သာသနာ ၿပဳခြင္႔ ေပးခဲ႔ သည္႔အၿပင္ ဂၽြန္ အား ပီကင္းၿမိဳ႕ေတာ္ဧ။္ ပထမဆံုး ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ အၿဖစ္ ခ်ီးၿမွင္႔ ခဲ႔ေလသည္။ တိဗက္ နယ္တြင္မူ ဘုန္းၾကီး အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ စနစ္ကို တီထြင္ေပးခဲ႔ရာ ယခုတိုင္ ဒလိုင္းလားမား ေခၚ တိဗက္ သာသနာ ပိုင္မ်ားမွာ တန္းခိုးၾကီးထြား လ်က္ ရွိၾကေသးသည္။

ခန္မင္းၾကီးမွာ ေရွး ဘိုးေတာ္ ေဘးေတာ္မ်ားနည္း တူ စစ္တိုက္ခိုက္မႈ ၊ ႏိုင္ငံ သိမ္းသြင္းမႈမ်ားကို လိုလားခဲ႔သည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ တိဗက္ႏိုင္ငံ ၊ တာဂ်စ္စတန္ ႏိုင္ငံ ၊ ၿမန္မာ ႏိုင္ငံ ၊ ကိုခ်င္ခ်ဳိင္းနား ႏိုင္ငံ၊

ဂ်ာဗားကၽြန္းမ်ားသို႔ စစ္ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ရာ ေအာင္ၿမင္ခဲ႔က မ်ားၿပားခဲ႔သည္။ ဂ်ပန္ကၽြန္းကိုမူ ေရတပ္ ၿဖင္႔ အၾကိမ္ၾကိမ္ တိုက္ခုိက္ ခဲ႔ေသာ္လည္း မေအာင္ၿမင္ ခဲ႔ေပ။ ကူဗလိုင္ခန္ ဧ။္ ႏိုင္ငံေတာ္ မွာ ဘုရင္တစ္ဦးတည္းပိုင္ ႏိုင္ငံမ်ားအနက္ အက်ယ္အ၀န္းဆံုး ႏိုင္ငံေတာ္ ၿဖစ္ခဲ႔ၿပီး အေရွ႔ဘက္တြင္ ဖစိဖိတ္ သမုဒၵရာမွ အေနာက္ဘက္တြင္ ပင္လယ္နက္ ေဒသေက်ာ္ အထိ က်ယ္ၿပန္႔သည္႔ အင္ပါယာ ၾကီး တစ္ခု ၿဖစ္ခဲ႔ေလသည္။ 

ကူဗလိုင္ခန္ ဘုရင္ သည္ အေရွ႔ဘက္တြင္သာမက အေနာက္ဥေရာပ ႏိုင္ငံမ်ားအထိ ၿသဇာပ်ံ႕ႏွံ႕ ခဲ႔ ေသာ မြန္ဂိုဘုရင္ တစ္ဦး ၿဖစ္ခဲ႔ေလသည္။ တရုတ္ႏိုင္ငံတြင္ ယြမ္ မင္းဆက္ကို စတင္တည္ေထာင္ခဲ႔ ေသာ မင္းတပါးလည္း ၿဖစ္ခဲ႔ၿပီး ( 1294 ) ခုႏွစ္တြင္ ကံေတာ္ ကုန္ခဲ႔ေလသည္။ ကူဗလိုင္ခန္ ကြယ္ လြန္ ၿပီးေနာက္ မြန္ဂိုအင္ပါယာၾကီးမွာ နယ္ေၿမ ( 4 ) ခု ကြဲထြက္သြားေလသည္။ ( 1368 ) ခုႏွစ္တြင္ ဟန္ တရုတ္ လူမ်ဳိး က်ဴးယြမ္က်န္း က ယြမ္ မင္းဆက္ကို တြန္းလွန္ကာ မင္ မင္းဆက္ကို ထူေထာင္ လိုက္ခ်ိန္တြင္ မြန္ဂို အင္ပါယာၾကီးသည္ ၿပိဳကြဲၿခင္းသို႔ ဆိုက္ေရာက္ ခဲ႔ေလေတာ႔သည္။


ေကာက္ႏုတ္ခ်က္။        ။ ၀ီကီဒီပီးယား စြယ္စံု က်မ္းမွ ေကာက္ႏုတ္ ေဖာ္ၿပပါသည္။

http://my.wikipedia.org 

ေရာခ္႔ကာ